Toplumları Bilgisiz Bırakma Sanatı: Obskürantizm Nasıl İşliyor?

Obskürantizm nedir?
Obskürantizm, bilgiye ulaşımın kasıtlı olarak sınırlandırılması ya da engellenmesi anlamına gelir. Bu uygulama, bireyleri ve toplulukları bilgisiz bırakmak suretiyle onları kontrol altında tutmayı hedefleyen ideolojik, politik veya sosyal stratejilerin bir parçası olabilir. Obskürantist yaklaşımlar yalnızca bireysel eylemlerle sınırlı kalmaz; aynı zamanda sistematik yapılar aracılığıyla da uygulanabilir.

Tarihi kökenleri ve felsefi eleştiriler
Obskürantizm terimi ilk kez 18. yüzyılda Aydınlanma düşünürleri tarafından, akıl ve bilimin öncülüğünde gelişen düşünce akımlarına karşı çıkanları tanımlamak için kullanıldı. Filozoflar, özellikle bilgiye erişimin elit kesimlerce kısıtlanmasına karşı mücadele etti. Marquis de Condorcet, Fransız Devrimi’nin ardındaki önemli sebeplerden birinin halkı bilgisiz bırakma çabaları olduğunu vurgulamıştır. Nietzsche ise obskürantizmi yalnızca bilgi engeli değil, aynı zamanda bireyin varoluşsal anlam arayışına yönelik bir tehdit olarak yorumlamıştır.

Modern çağda bilgi manipülasyonu
Dijitalleşmenin yaygınlaştığı günümüzde, obskürantist stratejiler bilgiye ulaşımı karmaşıklaştırarak veya manipüle ederek sürdürülüyor. Sosyal medya ve dijital platformlar, yanlış bilgilerin hızlı ve geniş kitlelere yayılmasını kolaylaştırmakta. Bu yöntemler, özellikle siyasi, dini veya ekonomik çıkarlar doğrultusunda toplumun bilgiye ulaşmasını engellemek amacıyla kullanılabiliyor.

Evrim teorisi örneği: Tarihsel bir sansür vakası
Obskürantizmin bilimsel bilgiye karşı kullanımı, evrim teorisi örneğinde açıkça görülüyor. Charles Darwin'in 'Türlerin Kökeni' adlı eseri, dini dogmalarla çeliştiği gerekçesiyle hem kurumlar hem de medya tarafından “tehlikeli bilgi” olarak damgalandı. Bu dönemde, evrim teorisine karşı kasıtlı çarpıtmalar, karikatürler ve sansür uygulamaları dikkat çekti. 1925’te ABD’de gerçekleşen Scopes Davası, evrim öğretiminin yasaklanmasının sembolü haline geldi.

Akademik obskürantizm: Karmaşıklığın arkasına saklanmak
Obskürantizm yalnızca bilgi engelleme değil, bilginin karmaşıklaştırılması yoluyla da ortaya çıkabilir. Özellikle bazı akademik çevrelerde kullanılan aşırı karmaşık ve belirsiz dil, okuyucunun içeriğe ulaşmasını zorlaştırarak bilgiye erişimi dolaylı yoldan engeller. Michel Foucault ve Jacques Derrida gibi düşünürler bu yaklaşımların tartışma konusu olduğu isimler arasında yer alır. Bu tarz yazım biçimi, yazarların entelektüel üstünlük kurma amacıyla tercih ettikleri bir yöntem olarak değerlendirilmektedir.

Çözüm önerileri: Bilgiye erişim nasıl güçlenebilir?
Obskürantizmle mücadelede eleştirel okuma becerileri, akademik şeffaflık ve popüler bilim yazarlığı önemli rol oynamaktadır. Bilginin sadeleştirilerek sunulması, geniş kitlelere ulaşmasını kolaylaştırır ve yanlış bilgilendirme stratejilerine karşı bir set oluşturur. Eğitim sistemlerinde bilgi okuryazarlığına daha fazla yer verilmesi, bireylerin manipülatif içeriklere karşı direnç geliştirmesini sağlayabilir.

Kaynak: CUMHA - CUMHUR HABER AJANSI